12 grudnia w południe wystartował 14. Festiwal Filmów Rosyjskich „Sputnik nad Polską”, który w tym roku odbywa się w wersji online. Podczas tej edycji miałam przyjemność obejrzenia sputnikowych propozycji nieco wcześniej, był więc czas, aby odnaleźć wśród nich swoje ulubione obrazy. Poniższy wpis będzie moim subiektywnym podsumowaniem, odpowiedzią na pytanie „jakie filmy polecasz?”.

1. A zacznę nie od jednego filmu, a od całej sekcji, która zdecydowanie wygrywa we wszystkich moich rankingach. „Magiczna podróż w świat Andrieja Chrżanowskiego – 80-lecie Mistrza Animacji” to wycieczka obfitująca w kolorowe krajobrazy.

Na Youtube Sputnika znajdziemy wypowiedź reżysera na temat jego najnowszego filmu “Nos lub spisek odmieńców”.

💬 “Nos lub spisek odmieńców” to film oparty na opowiadaniu “Nos” Gogola i operze Szostakowicza o tym samym tytule. Głównymi bohaterami filmu są pisarze Nikołaj Gogol i Michaił Bułhakow, reżyser Wsiewołod Meyerhold i kompozytor Dmitrij Szostakowicz. 

Ciekawymi scenami w filmie są kadry “zza kulis”, w których obserwujemy pracę nad animacją od kuchni.

💬„Półtora pokoju”, film nagrodzony na Sputniku w 2009 roku, przedstawiający życie i twórczość Josifa Brodskiego. Fabularny film wzbogacony jest o animacyjne elementy.

💬Nie mniej interesujący jest blok krótkich metraży artysty („Długa podróż”, „Półtora kota”, „Lew z siwą brodą”, a także blok animacji studentów Szkoły Filmowej Kina Animacyjnego „Szar”).

Czas na filmy z Konkursu Filmów Fabularnych:

2. Burza, reż. Grigorij Konstantynopolskij

💬 Wystarczy zobaczyć zwiastun, żeby wiedzieć, że to obraz, który nie pozostawi nikogo obojętnym.

💬Wspaniała rola Wiktorii Tołstoganowej – co ciekawe, podczas tej edycji Sputnika mamy okazję widzieć jej trzy kreacje: w filmie “Na dalekich rubieżach”, w którym gra główną rolę, a także w jednej części filmu “Bardzo damskie historie” (w Kalejdoskopie Nowego Kina Rosyjskiego).

💬W zwiastunie pojawia się reżyser – Konstantynopolskij wcielił się w rolę żebraka, klęczącego przed kościołem.

Opis filmu:

Grigorij Konstantinopolskij to obecnie jeden z najoryginalniejszych reżyserów rosyjskich, mający własny styl, wypracowany poprzez zderzenie elementów awangardowego teatru absurdu z arthousem. W takiej estetyce utrzymany był, pokazywany na „Sputniku” przed rokiem, „Rosyjski bies”. Takim językiem twórca przemawia również w swym najnowszym dziele – adaptacji „Burzy”, klasycznej sztuki słynnego dziewiętnastowiecznego dramaturga Aleksandra Ostrowskiego. Konstantinopolskij nie byłby sobą, gdyby nie odczytał dramatu sprzed 160 lat na swój sposób. Zachował miejsce akcji (fikcyjne nadwołżańskie miasto Kalinow), nie zmienił tożsamości bohaterów, ale udanie wkomponował ich w nową Rosję: Dikoj (Aleksiej Makarow) stał się wszechmocnym merem, Marfa Kabanowa (Wiktoria Tołstoganowa) – właścicielką luksusowej restauracji, Fiekłusza (Maria Szałajewa) – gwiazdą popularnego programu telewizyjnego, a Kuligin (Iwan Makarewicz) – raperem-aktywistą. Tylko rozgrywający się pod okiem Marfy dramat miłosny jej syna Tichona, synowej Katieriny i jej kochanka Borisa pozostał niezmieniony. W efekcie „Burza”, sfilmowana po raz pierwszy od 1933 roku (nie licząc spektakli telewizyjnych), stała się ostrą satyrą na współczesną Rosję, z jej przesadną religijną ortodoksją, patologiami władzy i ateistycznym dziedzictwem komunizmu. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

3. Drodzy towarzysze!, reż. Andriej Konczałowski

💬 Rosyjski kandydat do Oskara 2021, zdobywca Nagrody Specjalnej Jury na MMF w Wenecji.

💬To nie jedyny film Konczałowskiego podczas tej edycji Sputnika. W Konkursie Filmów Dokumentalnych zobaczycie obraz pt. “Człowiek niezłomny” jego autorstwa, a “Grzech” (o życiu Michała Anioła) jest pokazem specjalnym.

Opis filmu:

Związek Radziecki, Nowoczerkask, 1962. Ludmiła jest pracownikiem lokalnego komitetu partii, zdeklarowaną komunistką, uczestniczką II wojny światowej, gdzie za Stalina walczyła na froncie. Jest przekonana, że buduje komunizm i ostro reaguje na antyradzieckie poglądy. Podczas strajku pracowników w elektrowni w Nowoczerkasku, Ludmiła jest świadkiem strzelania do demonstrantów na zlecenie Komisji Rządowej, która stara się ukryć fakt masowego strajku w ZSRR. Gdy podczas strzelaniny na placu wybucha panika i znika jej córka, Ludmiła drastycznie zmienia swój światopogląd. Pomimo całkowitej blokady miasta i masowych aresztowań, wszędzie szuka córki. Nie wiemy, jak zakończą się jej poszukiwania, ale rozumiemy, że jej życie zmieniło się na zawsze. (Źródło: sputnikfestiwal.pl) 

4. Francuz, reż. Andriej Smirnow

💬 Kolejny udany film czarno-biały. Lata 50 w Rosji. 

Opis filmu:

Nostalgiczna podróż słynnego aktora i reżysera Andrieja Smirnowa („Dworzec Białoruski”, „Żyła sobie baba”) w czasy, które choć dawały obywatelom Związku Radzieckiego nadzieję na lepsze i spokojniejsze życie, z perspektywy kilku dekad wcale nie jawią się jako szczęśliwe. Autor zadedykował swoje dzieło Aleksandrowi Ginzburgowi (1936-2002) – dysydentowi, obrońcy praw człowieka, niezależnemu wydawcy, który z powodu swoich poglądów i działalności był represjonowany przez KGB. Tytułowym ,,Francuzem” jest Pierre Durand (w tej roli Anton Rival), syn uciekinierki z Kraju Rad, który dwanaście lat po zakończeniu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej przyjeżdża do ojczyzny swojej matki – oficjalnie po to, aby badać dzieje rosyjskiego baletu; nieoficjalnie, aby odnaleźć (jeśli ten jeszcze w ogóle żyje) swojego prawdziwego ojca, byłego carskiego oficera, hrabiego Aleksieja Tatiszczewa, aresztowanego i zesłanego do Kazachstanu w ramach Wielkiej Czystki. Pierre wchodzi w środowisko moskiewskiej inteligencji i szybko poznaje na własnej skórze, na czym polega w praktyce, znaczony totalną inwigilacją obywateli podejrzewanych o nieprawomyślność, chruszczowowski „socjalizm z ludzką twarzą”. Pięknym gestem reżysera jest obsadzenie w jednej z epizodycznych ról Wiery Łaszkowej, niegdyś bliskiej współpracownicy Ginzburga – jego maszynistki, przepisującej zbierane przez dziennikarza obciążające władzę radziecką materiały. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

5. Na dalekich rubieżach, reż. Maksim Daszkin

💬 Trzymający w napięciu dramat. Akcja dzieje się w bazie wojskowej w Kirgizji.

Opis filmu:

Scenarzysta Boris Frumin największą popularnością cieszył się w latach 70. XX wieku, kiedy zasłynął kilkoma dramatami obyczajowymi z życia młodych Rosjan. W kolejnych dekadach już znacznie rzadziej pisał na potrzeby kinematografii i tym bardziej warto zwrócić uwagę na jego najnowsze dzieło. To połączenie melodramatu z historią kryminalną – opowieść o miłości, która nie miała prawa się zdarzyć. Nie dlatego, że nie była zgodna z naturą, lecz zrodziła się w środowisku, w którym nie zdrady się nie wybacza. W będącej reliktem czasów sowieckich rosyjskiej bazie wojskowej w Kirgizji kapitan Krajnow (Aleksandr Kudin), lubiany przez młodzież trener judo, nawiązuje romans z Marią (Wiktoria Tołstoganowa), żoną swego przełożonego, majora Leskowa (Siergiej Sznyriow). Porzuca dla niej pracującą w wojskowej stołówce Kirgizkę Alinę, w której z kolei kocha się znajomy jej ojca, Bachyt. Splot namiętności okazuje się tak silny, że prowadzi do kolejnych tragedii. Choć debiutujący w fabule reżyser Maksim Daszkin (wcześniej głównie dokumentalista) starał się nie podgrzewać emocji, a wydarzenia przedstawić z chirurgiczną sterylnością i precyzją, „Na dalekich rubieżach” aż kipi od uczuć, które spalają bohaterów. W efekcie powstał prawdziwie rosyjski film, wyrastający z ducha wielkiej literatury dziewiętnastowiecznej – Aleksandra Puszkina, Iwana Turgieniewa, Antona Czechowa. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

6. Wielorybnik, reż. Filipp Jurjew

💬 Film, który otrzymał nagrodę za reżyserię i najlepszą rolę męską w Soczi oraz został 

uznanym najlepszym filmem w sekcji Giornate degli Autori, to pełnometrażowy debiut Filippa 

Jurjewa.

Opis filmu:

Opromieniony sukcesami na festiwalach filmowych w Wenecji (najlepszy film w sekcji Giornate degli Autori) oraz Kinotawrze w Soczi (m.in. nagrody za reżyserię i najlepszą rolę męską) „Wielorybnik” jest pełnometrażowym debiutem Filipa Jurjewa, który fachu uczył się w moskiewskim WGIK-u pod czujnym okiem Aleksieja Uczitiela. Zrealizowany przy udziale finansowym Rosji, Polski i Belgii dramat jest opowieścią o zderzeniu dwóch bardzo od siebie odległych, choć geograficznie całkiem bliskich, światów: Stanów Zjednoczonych i żyjących na Półwyspie Czukockim autochtonicznych Czukczów. Gdy do rybackiej osady dociera Internet, nastoletni Liosza (debiutujący na ekranie naturszczyk Władimir Onochow) i jego przyjaciel Kolian (Władimir Liubimcew) wykorzystują go głównie do przeglądania erotycznych wideoczatów. Tak poznają piękną blondwłosą dziewczynę z Detroit, która ukrywa się pod kuszącym nickiem HollySweet999. Jej egzotyczna dla młodego Czukcza uroda wywołuje w chłopcu emocje, z którymi nie potrafi sobie poradzić; z czasem zmieniają się one w prawdziwą obsesję. Tak silną, że Liosza jest w stanie porzucić rodzinną wieś i stojącego nad grobem dziadka (Nikołaj Tatato), by ruszyć w pogoń za iluzją. Pięknie sfotografowany i zilustrowany nastrojową muzyką Krzysztofa A. Jańczaka (przypominającą twórczość Eduarda Artiemjewa) obraz Jurjewa powinien spodobać się zwłaszcza tym, którym na ubiegłorocznym „Sputniku” przypadły do gustu jakuckie „Nade mną słońce nie zachodzi” oraz „Sheena667”. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

Przejdźmy teraz do filmów dokumentalnych. Wśród nich również atrakcyjne propozycje.

Zacznę od dokumentów związanych z podróżowaniem, wszak ostatnio tylko wpatrując się w ekran, można wyjechać gdziekolwiek dalej. 

7. Biełucha, reż. Igor Ożereljew

💬 Dziennik wyprawy na najwyższy szczyt Ałtaju. Cudowne zdjęcia. 

Opis filmu:

Biełucha to położony na pograniczu rosyjsko-kazachskim, w paśmie Gór Katuńskich, najwyższy szczyt Ałtaju, liczący 4,5 tysiąca metrów nad poziom morza. Z jego nazwą wiąże się miejscowa legenda, mówiąca o wszczętych przed wiekami poszukiwaniach śnieżnego człowieka. Jeden z władców wyznaczył nawet olbrzymią nagrodę za jego złapanie. Łowcy szybko przekonali się, że pojmanie go żywcem jest niemożliwe; kiedy więc nadarzyła się okazja – zabili go. Okazało się jednak, że jest tak ciężki, iż nie są w stanie znieść go ze szczytu, musieli więc zrezygnować z obiecanej nagrody. Wówczas ciało tej niezwykłej istoty przemieniło się w górę. Film zrealizowany przez Igora Ożerieljewa opowiada o letniej wyprawie na spowitą śniegiem przez cały rok Biełuchę. Grupa przyjaciół odrywa się od swoich codziennych obowiązków i rusza w odległe rejony Azji Środkowej, gdzie piękno dzikiej przyrody dosłownie zapiera dech. Soczysta zieleń drzew u podnóża gór, krystalicznie czysta woda górskich potoków, zachwycające górskie krajobrazy – wszystko to wydaje się nierzeczywiste, ale jednocześnie rekompensuje związane z wyprawą niedogodności i niebezpieczeństwa. Ożerieljew w poetycki sposób dokumentuje podróż, ilustrując zdjęcia pełną rozmachu, ale i eteryczną muzyką. A wszystko po to, by – jak podkreśla autor – osiągnąć harmonię ze światem. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

8. Niebiański krym, reż. Siergiej Debiżew

💬 Reżyser mówi o tym filmie – widowisko. 

💬 W obrazie nie pada ani jedno słowo, ważny jest tylko krajobraz i muzyka.

Opis filmu:

Nominowany do Srebrnego Świętego Jerzego dla najlepszego filmu dokumentalnego na tegorocznym Moskiewskim Międzynarodowym Festiwalu Filmowym „Niebiański Krym”, musiał wprawdzie ustąpić pola południowokoreańskiemu „Nokturnowi”, ale nie zmienia to faktu, że jest niezwykłą i wizualnie olśniewającą półtoragodzinną podróżą do miejsca, które dzisiaj kojarzy się przede wszystkim jako kość niezgody pomiędzy Ukrainą a Rosją. Siergiej Diebiżew, jeden z najbardziej doświadczonych współczesnych dokumentalistów rosyjskich, pominął jednak wszelkie kwestie polityczne, starając się przede wszystkim oddać hołd tytułowemu półwyspowi – „żywemu sercu” Ziemi, które od wieków fascynuje różnorodnością świata przyrody i pięknem krajobrazu. To nie przypadek, że Krym zachwycał poetów i filmowców. Że stał się przystanią dla turystów i mnichów. Obok siebie tętnią tu bowiem życiem odległe, zdawałoby się, światy – starożytne ruiny Chersonezu i luksusowe porty jachtowe Jałty czy Ałuszty. Obraz Diebiżewa uwypukla to, co najpiękniejsze; jest jak wyznanie bezwarunkowej miłości. Towarzyszy mu równie niezwykła muzyka Wiktora Sołoguba, idealnie podkreślająca zmienny rytm filmu, płynnie przechodząca od dźwięków symfonicznych do ambientu, od rocka elektronicznego do industrialu. Całość tworzy piękną poetycką impresję. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

Ostatnie dwa filmy w moim rankingu to historyczne filmy dokumentalne. 

9. Puste strony, reż. Maria Popricak

💬 Ostatnie lata życia cara Nikołaja II i jego krewnych

Opis filmu:

Początek XX wieku to tragiczny okres w dziejach Rosji. Schyłek dynastii Romanów naznaczony był bowiem trzema rewolucjami: 1905 roku oraz lutową i październikową 1917 roku. Dwie ostatnie nałożyły się na dramatyczne wydarzenia związane z niepowodzeniami armii rosyjskiej w pierwszej wojnie światowej. Los upadającej monarchii ściśle łączył się z losem rodziny ostatniego Samodzierżcy Wszechrusi. Dokument Marii Popricak opowiada właśnie o ostatnich latach życia Mikołaja II i jego najbliższych krewnych. Najciekawsze jest to, że poznajemy je niejako od środka, ponieważ cała narracja oparta jest na listach, wspomnieniach, niekiedy bardzo intymnych zapiskach cara, jego małżonki, trzech córek oraz jedynego syna i jednocześnie następcy tronu. Dominują opowieści o codziennych sprawach – niekiedy radosnych i beztroskich, to znów poważnych i istotnych dla państwa. Z biegiem czasu wyraźnie zmienia się ton, kończy się sielanka, zaczyna natomiast groza wojny i rewolucji. Widz odbywa z Romanowami również ostatnią podróż – do uralskiego Jekaterynburga, który stał się miejscem kaźni. W warstwie wizualnej dominują archiwalne zdjęcia oraz fragmenty kronik i prywatnych filmów, choć nie brakuje też scen fabularyzowanych. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

10. Szaman, reż. Andriej Osipow

💬 Archiwalne kroniki filmowe lat 30 i 40 XX wieku

💬 Nominacja do Srebrnego Świętego Jerzego (w kategorii najlepszy film dokumentalny) podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Moskwie.

Na Youtube Sputnika jest zapowiedź reżysera do tego filmu

Opis filmu:

Choć teza postawiona w tym filmie przez jego autorów – reżysera Andrieja Osipowa i uzbeckiego scenarzystę Odelszę Akiszewa (współpracujących ze sobą od drugiej połowy lat 90. XX wieku) – może wydawać się przejawem ich nazbyt bogatej wyobraźni, nie należy z tego powodu traktować „Szamana” jako dzieła z gatunku dokumentalnego political fiction.
Domysły, że o wielkiej karierze politycznej zdecydowały jego kontakt z… szamanami i wiedźmami, które roztoczyły nad radzieckim dyktatorem specjalny parasol ochronny, jest bowiem tylko punktem wyjścia do znacznie poważniejszych rozważań historiozoficznych.
Ujęte zostały one w ramy dialogu prowadzonego przez ojca i syna. Ten pierwszy, wspominając swoją młodość, podkreśla osiągnięcia Kraju Rad z lat 30. i 40. XX wieku (industrializacja, ekspansja terytorialna, zwycięstwo nad Hitlerem); ten drugi wskazuje na koszty społeczne tych „sukcesów” (rozkułaczanie, Wielka Czystka, niepoliczalne tak naprawdę ofiary represji politycznych i wojny). Pada przy tej okazji fundamentalne pytanie: jak mogło dojść do tak wielkiego zauroczenia narodu człowiekiem o mentalności brutalnego zbira? Został zahipnotyzowany? Rzucono na niego czar? A może odpowiedź kryje się w „rosyjskiej duszy”, która potrzebuje knuta, by wznieść się na wyżyny?… Podobnie jak „Niebiański Krym”, zmontowany z archiwalnych kronik filmowych, „Szaman” również był w tym roku nominowany do Srebrnego Świętego Jerzego (w kategorii najlepszy film dokumentalny) podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Moskwie. (Źródło: sputnikfestiwal.pl)

Festiwal potrwa do 20 grudnia. Filmy można oglądać na stronie mojeekino.pl

Wszystkie przywitania reżyserów, kadry filmów i zwiastuny pochodzą ze strony organizatora.